Kancelaria Adwokacka 
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł 13 lutego 2025 roku w polskiej sprawie C-472/23, dotyczącej sankcji kredytu darmowego (SKD), co może znacząco wpłynąć na rynek kredytów i pożyczek gotówkowych w Polsce.
Sprawa C-472/23 została przedłożona do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez polski sąd w związku ze sporem pomiędzy konsumentem a bankiem. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w sprawie oznaczonej sygnaturą I C 2034/21, badający roszczenie dotyczące zwrotu zapłaconych odsetek oraz innych kosztów wynikających z sankcji kredytu darmowego, zadał trzy pytania prejudycjalne, które dotyczyły poniższych zagadnień:
1. Czy błędne podanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) w umowie kredytowej automatycznie uzasadnia zastosowanie sankcji kredytu darmowego?
2. Czy warunki zmiany opłat w umowie kredytowej muszą być precyzyjnie określone, aby spełniały wymogi prawa UE?
3. Czy polska regulacja, przewidująca surową sankcję niezależnie od stopnia naruszenia, jest zgodna z unijną zasadą proporcjonalności?
W sprawie najdonioślejsze było ustalenie, czy naruszenie przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych uprawnia konsumenta do pełnego skorzystania z sankcji kredytu darmowego, co oznacza zwolnienie z obowiązku pokrywania wszelkich kosztów kredytu, w tym odsetek i opłat.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyznał że sankcja kredytu darmowego, zawarta w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, jest mechanizmem zabezpieczającym prawa konsumentów, który może być surowo stosowany wobec instytucji finansowych.
Niestety sformułowanie pierszego pytania nie było optymalne. Niemniej jednak, należy interpretować wyrok w taki sposób, że w przypadku zawyżonej wartości Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO), prowadzącej do negatywnych skutków finansowych dla konsumenta, może to stanowić naruszenie obowiązków informacyjnych na mocy ustawy o kredycie konsumenckim i skutkować nałożeniem sankcji kredytu darmowego. RRSO ma na celu jasne przedstawienie całkowitych kosztów kredytu. Jeśli błędne podanie tej informacji uniemożliwia konsumentowi ocenę rzeczywistego kosztu kredytu, może to uzasadniać nałożenie sankcji, ponieważ narusza to podstawowe zasady ochrony konsumentów. Informacja o RRSO jest kluczowa dla porównywania ofert kredytowych oraz oceny całkowitych wydatków. Brak precyzyjności w tej kwestii uniemożliwia podejmowanie świadomych decyzji finansowych, co jest sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów.
Ponadto umowa powinna jasno, zrozumiale i w sposób klarowny określać warunki zmiany opłat związanych z jej realizacją. Jeśli umowa opiera się na wskaźnikach trudnych do zweryfikowania przez przeciętnego konsumenta, może to naruszać obowiązki informacyjne. W takiej sytuacji konsument nie ma możliwości oceny ani warunków uzasadniających zmianę opłat, ani ich wpływu na jego zobowiązania. Krajowy sąd powinien ustalić, czy tak jest w danym przypadku. TSUE orzekł, że nieprecyzyjne określenie zasad zmiany opłat w umowie kredytowej jest sprzeczne z prawem unijnym oraz wymogami Dyrektywy 2008/48/WE, która nakłada na banki obowiązek dokładnego informowania konsumentów o wszystkich opłatach i zasadach ich zmian.
Budzącym największe emocje zagadnieniem była odpowiedź na trzecie pytanie dotyczące proporcjonalności sankcji kredytu darmowego w Polsce, która budzi znaczne kontrowersje wśród przedstawicieli branży bankowej. TSUE wskazał, że przepisy unijne nie ograniczają możliwości stosowania SKD w pełnym zakresie, co oznacza, że konsument, którego prawa zostały naruszone, nie powinien ponosić żadnych kosztów kredytowych. Kraje członkowskie mają prawo wprowadzać sankcje, które polegają na całkowitym wyeliminowaniu kosztów kredytu w sytuacjach naruszenia praw konsumentów, o ile jest to zgodne z zasadami proporcjonalności i efektywnej ochrony konsumenckiej.
Wyrok z dnia 13 lutego 2025 r.podkreśla, że unijne regulacje bezwzględnie chronią konsumentów. Banki są zobowiązane do przestrzegania obowiązków informacyjnych, a ich zlekceważenie grozi poważnymi konsekwencjami.
Rozstrzygnięcie TSUE ma potencjał, aby znacząco wpłynąć na sytuację kredytobiorców w Polsce. Osoby, które podpisały umowy kredytów i pożyczek gotówkowych, w przypadku braku spełnienia przez banki obowiązków informacyjnych, mogą skorzystać z sankcji kredytu darmowego (SKD) i odzyskać zapłacone koszty związane z kredytem. To stwarza możliwość wniesienia tysięcy nowych pozwów przeciwko bankom w Polsce. Dla sektora bankowego orzeczenie TSUE może oznaczać konieczność zwrotu miliardów złotych kredytobiorcom.
Czy orzeczenie zmienia sytuację kredytobiorców?
Wyrok TSUE w sprawie C-472/23 to ważne orzeczenie, które znacząco wzmacnia ochronę praw konsumentów na rynku kredytowym w Polsce. Trybunał potwierdził, że banki są zobowiązane do klarownego informowania kredytobiorców o warunkach umowy, w tym o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania oraz zasadach zmian opłat. Wprowadza to nowe wymogi dla instytucji finansowych. Dla konsumentów daje to większe możliwości dochodzenia roszczeń związanych z nieprawidłowościami w umowach kredytowych oraz zwrot kosztów. Wyrok ten powinien zachęcić kredytobiorców do odważniejszego sięgania po instytucje chroniące interesy konsumenta, w tym po sankcję kredytu darmowego.
Przypomnieć przy tym należy, iż obecnie przed TSUE jest kilka spraw, które mogą jeszcze bardziej sprowokować kredytobiorców do składania pozwów, czy to zakresie skorzystania z sankcji kredytu darmowego czy podważenia wskaźnika WIBOR.
Zachęcamy do bieżącego śledzenia wiadomości!