Obsługa prawna - Kraków

Artykuły

 

Brak zgody kredytobiorcy na indeksowanie - wyrok SN z dnia 30.10.2024 r. do sygn. akt II CSKP 237/24


Izba Cywilna Sądu Najwyższego uznała, że postanowienia indeksacyjne zawarte w umowie kredytu walutowego są niedozwolone i od początku nie wiążą kredytobiorcy, ponieważ nie wyrażono zgody na niekorzystne indeksowanie. W związku z tym, umowa ta jest nieważna z mocy prawa, a skarga kasacyjna banku została oddalona. Jedynym wyjątkiem byłaby sytuacja, w której kredytobiorca świadomie i dobrowolnie wyraziłby zgodę na te klauzule, jednak w tym przypadku takiego działania nie miało miejsca.

Skarga kasacyjna została złożona przez bank w 2022 roku, a jej rozpoznanie trwało około półtora roku. Sprawa dotyczyła umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, którą zawarły matka i córka w czerwcu 2007 roku. Kredyt na kwotę blisko 300 tys. złotych miał na celu zakup nieruchomości. Powódki zapoznały się z warunkami umowy, po czym zapłaciły łącznie 76 tys. zł na rzecz banku, spłacając cztery raty.

Czego dotyczyła sprawa?

Po kilku latach powódki wystąpiły do sądu z wnioskiem o unieważnienie umowy, twierdząc, że została ona narzucona przez bank, który wykorzystywał swoją dominującą pozycję, a klauzule przeliczeniowe zawierały niedozwolone zapisy.W sierpniu 2021 roku Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł, że umowa jest nieważna i zasądził na rzecz powódek odszkodowanie w wysokości 38 214 zł plus odsetki. Sąd uznał, że bank naruszył zasady swobody umów, zwłaszcza w zakresie klauzuli przeliczeniowej, ponieważ pomimo spłacania kredytu, zadłużenie powódek rosło z powodu niekorzystnego kursu franka. W marcu 2022 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie, rozpatrując apelację banku, zmienił wyrok i oddalił żądanie odszkodowania. Sąd uznał, że powódki zapoznały się z warunkami kredytu, a także orzekł, że bank ma prawo żądać od powódek zwrotu 140 150 zł.

Kto złożył skargę kasacyjną?

Bank złożył skargę kasacyjną, która została przyjęta przez Sąd Najwyższy w lutym 2024 roku. W międzyczasie, w czerwcu 2023 roku, Izba Cywilna SN wydała istotną uchwałę (III CZP 31/23), w której rozstrzygnięto, że prawo zatrzymania nie przysługuje stronie, która mogłaby potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony.

Wskazując na motywy roztrzygnięcia, przedodnicząca wskazała, że sądy dwóch instancji uznały klauzule indeksacyjne za abuzywne, a ich wyeliminowanie prowadzi do nieważności umowy. Zatem umowa kredytowa nie może funkcjonować bez tych postanowień, a kredytobiorcy nie są zobowiązani do dalszego jej wykonywania.

Czego dotyczyła skarga kasacyjna?

Skarga kasacyjna banku dotyczyła kilku kwestii, takich jak:

  • Kwalifikacja klauzul dotyczących kursu walutowego jako niedozwolonych;
  • Niedopuszczalność zastąpienia tych klauzul innymi;
  • Konsekwencje wyeliminowania abuzywnych klauzul;
  • Dopuszczalność powództwa o ustalenie nieważności umowy;
  • Przysługujące bankowi prawo zatrzymania.

Sąd Najwyższy uznał te zarzuty za niezasadne i oddalił skargę banku, obciążając go kosztami procesu.

Czy można rozdzielić w umowie dozwolne ryzyko walutowe od niedozwolonego?

W wyroku wyjaśniono, że żaden z sądów nie stwierdził, aby umowa zawierała zapisy dotyczące ryzyka walutowego czy spreadu walutowego. Umowne klauzule ustalające kurs waluty były całościowe i nie można ich rozdzielić na „dozwolone” ryzyko walutowe i „niedozwolone” klauzule spreadowe. Taki podział stanowiłby zmianę treści umowy, co było nieakceptowalne. Sąd Najwyższy przypomniał, że już wcześniej odrzucił pogląd, że klauzule indeksacyjne stanowią element istotny umowy. Postanowienia te, dotyczące wysokości kredytu i spłat, mają charakter głównych elementów umowy, a ich brak jasności skutkuje koniecznością ich kontroli przez sądy. Takie zapisy, pozostawiające bankowi arbitralne ustalanie kursu walut, są sprzeczne z dobrymi obyczajami i interesem konsumenta. Ponadto, Sąd Najwyższy odniósł się do wcześniejszej uchwały z 2022 roku (III CZP 25/22), zgodnie z którą, w przypadku uznania postanowień dotyczących kursu waluty za niedozwolone, nie można ich zastąpić innym sposobem ustalania kursu waluty, wynikającym z przepisów prawa lub zwyczajów. W przypadku niemożności ustalenia wiążącego kursu, umowa kredytowa nie obowiązuje w całości


pokaż wszystkie artykuły ››